Hoe betrouwbaar zijn media?

Au. Daar ging de pers weer onderuit, in een (pers)bericht van het Centraal Bureau voor Statistiek, dat 'het vertrouwen' van de Nederlandse burger in instituties had gepeild. 'Nederlanders hebben iets meer vertrouwen in de Europese Unie dan in de Tweede Kamer', luidde het nieuws, dat her en der werd overgenomen. Het meeste vertrouwen genieten rechters en de politie, onderaan het lijstje bungelt de pers. Slechts zo'n 31 procent van de ondervraagden zei (in het onderzoeksjaar 2014) vertrouwen te hebben in de pers.

Dat haalde de pers.

Slechts een derde van de Nederlanders zegt een goed gevoel te hebben bij de pers, schreef De Telegraaf. 'De inwoners van Midden-Limburg geven met 25 procent aan het minst vertrouwen te hebben in de media, het grootst is het in de regio Amsterdam (38 procent)', wist Het Parool eraan toe te voegen.

Kerkdienst

Dat klinkt niet best. Het nieuws heeft in onze wereld de positie ingenomen van religie, citeerde filosoof Alain de Botton in zijn boek Het nieuws - een gebruiksaanwijzing met instemming zijn voorganger Hegel. De ochtendkrant heeft de functie gekregen van de kerkdienst. Daar hebben beiden gelijk in, en dat geeft te denken in combinatie met de cijfers van het CBS: we leven en denken naar het nieuws, dat ons achtervolgt tot op beeldschermen in bus en tram, 24-uurszenders en 'newsalerts' op de smartphone, maar 'we' vertrouwen het voor geen cent. Tot wat voor denkwereld leidt dat?

Hoe erg is het echt? Het valt reuze mee. Omdat het CBS dit onderzoek jaarlijks doet, 'weten' we dat het vertrouwen in de pers in 2012 lager was: 30,9 procent. Alleen in 2013 was het nog hoger: 31,8 procent. Het ware 'nieuws' is dus eigenlijk dat het vertrouwen in 2014 opnieuw hoger is dan in 2012, maar heel licht gedaald ten opzichte van 2013. Al jaren een beetje schommelt rond de 30 procent dus. Maar zo bak je geen koppen in de ovens van de nieuwsfabriek.

Overigens bleek uit het onderzoek ook 'een lichte', maar forsere daling (van 44 procent in 2012 naar 42 procent in 2014) van het vertrouwen in ambtenaren, maar dat haalt het nieuws niet.

Tot zover de 'feiten'. Wat zegt het onderzoek? Helemaal niets.

In elk geval niet over feitelijke betrouwbaarheid van de media, zo die al te meten valt in exacte cijfers tot achter de komma. Het meten van vertrouwen gaat alleen over perceptie en imago. Die kunnen sterk beïnvloed zijn door incidenten. Eén of twee netelige kwesties (Brandpunt en De Telegraaf rond de Volkert-foto?) en er is weer een lelijke deuk getrapt in het glanzende blik van 'de media'.

Een heel goed gevoel

Het 'goed gevoel' dat De Telegraaf in al z'n eenvoud noteerde, is een heel nieuwe definitie van het toch al zo diffuse begrip 'vertrouwen'. Misschien krijgen Telegraaf-lezers wel een heel goed gevoel van Privé-berichten over de cokeverslaving van Wendy van Dijk - dat het totale onzin is (heus: zakenblad Quote beschreef alleen maar een roddeltje dat de ronde doet, verder niets), doet er niet toe.

Bovendien: 'de media' is voor de een iets heel anders dan voor de ander. Afgelopen week dook her en der het fragment op van een vrouw die zeker wist dat asielzoekers verkrachters zijn. Hoe ze daarbij kwam? 'Dat heb ik gelezen op Facebook'.

Oud nieuws is geen nieuws, luidt een oude nieuwswet. Toch haalt het vertrouwen in de pers elk jaar opnieuw de pers. Ook binnenkort weer, want pas begin november publiceert het CBS het volledige onderzoek - het bericht van deze week was slechts een voorpretje.

Vrouwen wantrouwender dan mannen

Ook de ambtenaren van het CBS hebben hun gevoel voor persmomentjes aardig onder de knie gekregen. In 2013 noteerde Nu.nl dat vrouwen wantrouwender zijn dan mannen, evenals bejaarden en gescheiden mensen, lager opgeleiden en 'mensen die vaak naar de kerk gaan'. Die laatsten hebben Hegels vervanging voor de kerk natuurlijk niet nodig. Hersenkrakertje: 'Van mensen die CDA stemmen hebben er slechts 17 procent vertrouwen in journalisten'. Wat heeft de pers Sybrand Buma misdaan?

De graagte waarmee media die jaarlijkse zelfkastijding noteren, is opmerkelijk. 'Nederlandse media zijn niet te vertrouwen', kopte deze week de VARA-site Joop.nl, tussen aanhalingstekens, alsof het CBS dát had gemeld. Alweer een vertekening van de werkelijkheid: een minieme daling in het vertrouwen is nog iets heel anders dan de diagnose 'niet te vertrouwen'.

Zo schreven sommige media hun eigen onheilscenario. Niet te vertrouwen.